Faraana ñannde 13 Feeburiyee 2025.

En heyɗintiniri ndimu men ngun wurnitugol werde nden Nijer. Mi aruno, mi ƴewtii ndee werde e hitaande 1989 nden ñannde mi yoomuno. Tentinii nde tawunoo werde wa ndee, jeyaande e maandeeji ndimu men ngun, labiraande nii, yo tawu hara no weddoraa nii. Kooko nde weddaa fow, hinde weddodaa e taariika men e pinal men e finaa-tawaaji men ɓannginɗi noone no darnirten kuɓeeje men. Ñeeñuɓe timmbunooɓe ɗun ɓen haanaano yi’ude ɗun no yanira nii.

Tippude e ɗun ko e nder welo-welo mi yi’itir ndee werde no immitii. Miɗo jarna ɓee wakkiliiɓe fow fii no ɗun ɗoo laatora. Ɗee golle ko ɓanngini aniiyeeji moƴƴi ɗi ardiigu ngun ardini fii ɓantugol hawtaandi ndin.

Heyɗintinal ngal hinaa e konngol haaɗi. Ko giiɗe goo e laamorɗe goo, ko faale weldintinngol en e taarika men on e fewndaare fii ñinnugol aroore men nden. No e nder heyɗintingol ndee weede Nijer ewol fii ndiyan, fii canɗi men ɗin fii no wuuruɓe e binndi ɗii canɗi no wonira e hunndaari hiwaandi; sabu ngurndan alaa ka ndiyan alaa.

Ko ɗun si ɗii cuuɗi jeenay ka werde ɗoo, no ɓanngini miijo sincunooɓe huuwondiral Afirikinaaɓe. Ngon miijo no haanaa wurniteede wonndude e faandaaje kese, faandaaje kenndeeje. Ko fii ɗun si Seneral Maamadii Dummbuyaa no jammaa ŋanaajo Pelle Fuuta Jaloo,  sabu ka ɓaawo canɗi, ko ɓaawo pelle himo faandii wurnitugol ngenndi ndin gay sikke e gay kullol. Himo miijii timmbugol Gine ɓantorayɗo hoolaare mo konngol jaɓaa e nder Afiriki. Gine mo konngol mun ƴettetee e Manoriver Union, l’OMVG, l’OMVS, ABN yeru leyɗe 15 e nder Afriki.

Wonndude e wurnitugol ndee werde faandaare nden no yawti ko CEDEAO on woni kon hannde. Sabu wuuruɓe ɓen e fee ngol caangol no yawti keeri hernaange Afiriki ɗin. Ɗun ko wano Kamerun, wano Caad. Ko ɗun si jamaa Faraana on maa yimɓe laral ngal no haani tutugol leɗɗe sabu yooru ngun no ɓadaade. Ko mi hewti ɗoo hecci-hanki, mawɓe ɓen innanno wonnde Faraana no e nder niwre. Kono Farana no immitaade. Kono immitannde mawnde nden ko tawde Faraana no hurmbitude ndee werde Nijer. Ndee ko maande mawnde, hiweende, huutoree nde fewten ko arata.

Ko sifa nii tun waawirten accande jeere men nden e fayɓe men ɓen ndonndi mawndi, e nder timmbugol ngenndi mawndi wano adiinooɓe timmbirnoo dawlaaji gila duuɓi teemeɗɗe teemeɗɗe e nder hirnaange afiriki.  Hita en yeggituɗun.

Si en yeggitii tawal men ngal en wonay majjuɓe, si en wurnitii tawal men ngal en wattii ɗon fewndaare winndere nden en foolay ardoɗen.

Miɗo jarna on sanne.

Serekore ñannde 4 feeburiyee 2025

Golleeji ɗin fow no haani yuɓɓondirde no haaniri ɓantal ca’e ɗen, demal ngal, suluuji ɗin e maanaa etoo miijitoo no Gine wa’irta non e nder duuɓi 40. Fii yo ɗun laato, e fii no liggeeji ɗin fow yuɓɓondirira, ko aldaa e ballondiral hinaa huunde welunde fii. Ko ɗun si tawi ko bee noddita ƴellitiiɓe aƴƴanɓe wano mon ko wallitoo ñiɓugol aroore Gine nden.

Hinaa non fii si tawii hino weli fii, sabu hiɗon anndi ɓantal no arda e tallallakeeji goo si en etindiriiɗi nde wonnde hiɗen hawra e caɗeele walla e ɓure. Simandu ko eɓɓoore mawnde waylaynde liggeeji humondirɗi e faggudu Leydi ndin

Ɗatal laana kinngal ngal, timmbuno ca’e buy, ko ngal muli kon mulinorii ɗen ca’e maa wattiiɗe koɗoloy tosokoy. Awa Taransi-ginewal ngal timmbay kañun kadi ca’e kese ila ka ngal fuɗɗii haa ka ngal hatti.

Fii hita ngal wonu sommbo hare e yeddondire fii ko humondiri e leyɗe, ko bee men adintina. Men lanndoo wallitagol e banŋe wiɗagol taskoo no warretee. Woodoyay ca’e, woodoyay hawrehou  fii leyɗe, ko honno ɗun sakkortee? Miijitee no ɗun ƴettitirtee e nder ɗii duuɓi 2, 3, maa 4 arooji sabu Simandu kan hewtii ɗoo.

Simandu hewtii ɗoo wonannde on ka ñam-naange. Kono ko honno deeƴere nden hiwirtee . si tawii golleeji ɗin fow ko e ngal takkiingal (koridor) ɗun addoyay caɗeele. Haray bee ɗen ca’e arooje hebulanee wonnde e hawtindirgol ɓantal ñam-naage e nan-naange.

Haray hino haani ka suluuji njanɗe sincee ñam-naange e takkiingal nan-naange wonndude e suluuji baafata  fii ɓantal cenɗe ɗen fow. Ko ɗun ɗon ɓuttinta Gine. Hara kadi en yeggitaali wonnde ko ɓuri hittude e men goo ko demal ngal.

Miɗo wakkilina on, anndintina on wonndema kawtaɓe men gaccii sabu leydi, ɗun ko Koddiwaar. Fiinoɗen e maɓɓe annditen ko feƴƴi kon ka kawte. Nanngen kisan golle haanuɗe miijitaneeɗe. Fahin miɗo wakkilina on.

On jaaraama sanne.

Serekore ñannde 6 feeburiyee 2025

Nanondiral e naɓidal. Aranun ɗun mi wi’a ɗun deeƴere ko onon heeranii ɓuttu ngun e kiwal hawtaandi ndin ko onon heeranii. Hay si tawii non no ƴiwni e kawte ɗen fow.

Hiɗon anndi non ngal laral duuɓi noogay e ko ɓuri no feƴƴi ngal cukkano cenɗe fow hareeji.Faandaare nguu laamu ƴanɗehu, ko anitugol ndarta ko feƴƴi kon fii hita wattu. Ko fii ɗun si tawi onon jon joge en hiɗon haani hertorde kisal ngenndi ndin.

Kisal ngal pellet ko onon heeranii. Ardiiiɗo Hawtaandi ndin Seneral Maamadii dummbuyaa no hoolori on e ɗen banŋe.

Ɗimmun ɗun ko humondiri e kiwal ngal ko bee men haalana on ko on ɓii-leydi ɓornaaɓe kono ko o on ɓii-leydi Hawtaandi Gine.

Kala ka wonuɗen woni ko on ɓorniiɓe walla hinaa hiɗen kafi hiwugol Hawtaandi ndin, jongindira koɗooli ɗin hiwa, wallitoo fii ɓantal. Golleeji waɗaaɗi gila ñannde 5 settambur 2021 hiɗon anndi ɗi.

Ko o golli kon no hitti . si en wowlii fii Simandu buy e men ko wonunoo paykoy nanii no  innee si  ngal ɗatal laana wallinaama haray Gine hewtii nokkugoo wonnannde ɓannta. Ko e ngal laral wonuɗon hiɗon jinndude e hiɗon sutii wonnde e ngal wallineede.

E dow ballal Alla ɗoo e lannoode hitaande 2025 laana arana kan dogay, ɗun ɓannginay wonnde Gine hewtii e teere heyre. Hiɗen haani hiwude on tama’u etoɗen fii leydi ndin fow yo hewtu e ko ginenaaɓe faandinoo kon e kitaale 50 yo laato e 2025 haa yeeso ton. E nder ɗun ko bee tabintinon ɓuttu ngun e nder leydi ndin.

Wano ardiiɗo on holliliri non, hitaande 2025 ko hitaande suɓo-suɓo, referandom sariya mawɗo, soɓo ardiiɗo Hawtaandi ndin, suɓo fii ka Mbatu Mawngu e suɓo fii ka ca’e e koɗooli fii ruttugol Sariya ngenndi ndin. Ɗun non ko kafu ginenaaɓe fow.

Hinaa ballondiral hakkunde lare Gine ɗen, hinaa jattugol konu ngun hanndoyeeji maggu ko ngu newinanaa e nder laamu ƴanngal ngal. Ko jonnitugol hawtaandi sar’inoraandi. Ka ɓii-leydi e konunke e yiɓɓe Gine ɓe wonaa ginenaaɓe heɓu deeƴere e nder keydi nanonirndi wonndude e pide laamu kenndeeje. Sabu ko tippude e ɗun ñinnirten ɓantal haɓen tammpere. Annditee weelaaɗo alaa noppi ko si yimɓe ɓen no haari, fayɓe maɓɓe ben no gollude, hiɓe waawi ñawndaade, dillude no newori, jawle maɓɓe kadi  no waawi dillude e nder leydi ndin fow, ɗon haray kala no waawi e nder ɓuttu ɓernde hiwude Hawtaandi ndin liggoo fii ɓantal.

Ɗun no waawi laataade, wurin ko sabu ɗun men arirani yewtidugol e mon ko hitti e men. Anndina on larun leydi ndin no foti fotude hay e nokku men yeggitaa. Ɗun no yaadi e faandaare Ardiiɗo on. Woni ko mo Yukunkun, maa mo Yoomu. Woni ko mo Joo, maa mo ka daande Atilantik senngo Bofa maa ka suriije ko bee o annda ko miijo wooto jogiɗen, faandaare wootere. Ko etagol haa ginenaajo kala annda no heeranii mo wuurugol e nder genndi deeƴundi. E dow bawgal Alla laatoto, e meɗen hoolori on. No wonani lan weltaare hannde daragol yeeso mon yewta.

On jaaraama sanne.

Serekore ñannde 7 feeburiyee 2025

Newnanee lan mi anndintina mi hollita baɗe kenndeeje ñinnaaɗe gila ñannde 5 settambur 2021. Woɓɓe wi’uno ko laamu ƴanngal. Laamu ƴanngal no wa’i waa jaaɓotiral lekkun.

Si foolotiro dogudu no waɗeede, luujo on jaaɓotirte lekkun si o wattoo e maggal. En waɗii no ɗun ɓurii duuɓi sappo, kono luujondiral ngal wa’aano no miijorɗen non. A wi’ay tun loojo on ko ɓawre-ɓawre yaari.

Awa nguu laawu ƴanngalhu ɗoo, ko faale wurtugol palje kiɗɗe ɗen, fiinoo e majje wurta no haaniri, dolnora alhaali neɗɗanke on. Wattora ɓural neɗɗanke e nder miijo ngon, sabu ko o ngalu. E ko ngun ngalu koomorten ardinen. Ko ɗun si meɗen angisii fii banntal nguu ngalu ngu wi’uɗen neɗɗanke.

Wurin fii eɓɓoore Simandu nden, haldaama wonndema 20% ko fanɗiwoo, mi inni ko fanɗi woo e nder ngalu heɓotoo ngu ngun ko e fii ɓantal neɗɗanke waɗetee. Ko wonni ɓantal neɗɗanke? Ko etagol no neɗɗanke on wuurira no newori. Woni ko banŋe cellal, wununnde, jannde ekn… sabu ko kanko woni ngalu aranu ngun.

No woodi leyɗe ɗe alaa oogirɗe jawle nder leydi. Kono hiɓe mari jom gannde wonuɓe sommbo yo leydi ndi ƴellito. Gine wonataa leydi ndi tawataa ko oogugol tun jawle leydi ndin naɓa e nder laana. Si duuɓi cappanɗe feƴƴii ɗoo ko ninse wonanta en. En wonay hara en alaa wonndiije, ninse menɗen mawnay. Ko bee ruttoɗen e ngol laawol ɗon.

Ko no mi wi’irta non, jonniten Seesaar ko o jeyi kon. Ardiiɗo men on Seneral Maamadii Dummbuyaa faandaaki si naa yo tawu janngo-janngo yo ɓiɓɓe Gine wuuru e nder leyɗi ka gooto kala hettata ndimu e hakkee mun ɗun-le gasiiwoo si tawii en dollonorii jannde nden. Mi jonna misal hannde hiɗen jogodii caɗeele e GAC. No innaa wonndema GAC no haani huutorde luttan CBG ngal fii suuluuru mun baafata ndun. Ardiinooɓe ontuma ɓen inni jonnee men mbuuɗi men yeeya on leyɗi baafata goo. E jooni non ko honno suluuru baafata heɓorta. E pellet hiɗen felliti si en luttii e yeeyugol leydi ndin en ɓeyditoraali alhaaliiji goo. Ko hay liggotooɓe ɓen si innaama oogirɗe ɗen ƴaarii. Haray ɓe ŋakkiraama golle. Kono si en waɗuno suluuji harayno no yahaade.

Si tawii koo ko etiɗen fow, ko fii yo koo ko lintuɗen ɗoo jaalo haray nafaali ko ɗun si ɗen haani heɓude ganndiɗuɓe, ñawndooɓe, karalɓe, wiɗotooɓe e dame ɗen fow. Si ɗun waɗii en hewtitoto leetannde men nden.

Ko fewndo ka enen yi’eten ɗoo internet, woɓɓe no e duule goo. Hakkille tafaaɗe lanniino jaalaade ka portooɓe ɓen, Siin kan haala ka. Ko bee janngen. Awa jawle wowlaaɗe ɗen fii mun ɗoo, ko fii no hebuliroɗon fii janngo. Ɗun non gasiiwoo si on janngii.

Ko bee dolnoro wiɗagol gol, jannde nden e wakkilaare nden. Musidal ngal wakkilaaki ngal yaarataa yeeso. Hiɗen haani immaade daroo daditoo.

Mi nanii kelle mon ɗen yaakitoraaɓe etiiɓe ɓen fii yo ndee huɓeere laato nanii. Kono ko huunde jogondirnde. Si wintaari ndin dankaaka, si yoɓooɓe duuti men yoɓaali hiɗon sikka ɗun laatoto. E hiɗon sikka en heɓay ɗate, duɗe maa en toppitoto labutaaniiji ɗin, maa yoɓen njoddiiji? En waawoytaa.

Ko ɗun firi wonndema waylo fendiingo ngon ko waylo huuɓungo haanungo fii yo on waawu wa’ude wa ɓeya jannjo-janngo. E nder ko jaraa duuɓi cappanɗe tati Siin jeyaama e ɓuruɓe alɗuɓe e nder winndere nden. Ko Gine wonoyta kon no e sooke mon.

Awa ronditee ɓure hawtaandi ndin, ko on sukaaɓe, ko goonga, kono faamu habbaaki duuɓi. Hiɗon waawi wonude sukaaɓe kono heɓana hakkil fii ɓantugol Gine e nder kisal, e nder keɓal e nder huuwondiral e naɓidal finaa-tawaaji ɗin fow. Ko ka nder duɗal mawngal aroore leydi sincete.

Wonanee misal ɓii-leydi en fow ɓe heɓaali feere hewtugol ka fewndiɗon ɗoo ka duɗal mawngal. No woodi piiji buy hittuɗi ɗi gaseten haalude senndoden, kono hiɗon haani maanditaade ko wonaa e waɗeede kon fow ko fii no janngo mon laatora fii yo on innoy ɓe alaa ɗoo ɓen wonndema ɓaawo ɓaawoo ɓen golluno fota fii yo en hewtu ka wonuɗen ɗoo. Awa wakkilee janngon fii yo on nafu hoore mon, nafon Gine nafo Afiriki nafon winndere nden.

Ko faale amen on non, ko angisannde amen nden non, ko yewtere amen nden nii yewtere yawtude ɓure amen ɗen moftunde ɓure ɗen jowi ka CNRD fii yo Gine jeye e ngendiiji ɓuruɗi hittude e nder winndere nden.

Alla no okkori en kala ko hattonjinɗen fii yo ɗun laato. Awa hooloɗen gollen.

Miɗo jarna on sanne.

Manjaana ñannde 18 feeburiyee 2025

Jamaa Manjaana “Al nikee”. Men jentike on, men yi’ii ko woni kon Manjaana.

Mi anndii hiɗon hatonjini e ndiyan. Hinaa non woniri Yaakitoraaɗo? Miɗo anndi kadi hiɗonhatonjini e illan yiite. Ko mi waawi wi’ude ko woni e nder eɓɓoore laamu ngun ko mi anndaa ko honnde kono on heɓay e kadi ka woɗɗaa. Manjaana heɓay ilan yiite.

Hiɗon faalaa kadi ɗate. Mi haccike alluuje Manjaaa-Sabati ka ɓannginɗon faale ɗate waɗaaɗe ndole. Waawaa wonude yo ca’e goo heɓu ɗate ɗe ndole hara Manjaana alaa. On heɓay.

E noone goo si laamu ngun waɗii ɗun, haray ko ko haani, sabu Manjaana no mari leyɗe alɗirɗe demal kono si remaaka nafataa.

Si ɗate alaa, si ɗate hakkunde koɗooli alaa, si illan yiite alaa, si ndiyan alaa, pellet golle welataa fii eno ninsintina gollooɓe ɓen. Ko fii ɗun si laamu ngun no hattonjini yo  Manjaana ɓanto, yo manjaana heɓu ɗate fii no jamaa Manjaana on wuurira e nder ɓuttu e kisal e no anndirɗon non kisal ko neema mawɗo.

Ko ɗun si tawii e nder dumunne daɓɓo piiji buy wooday ko waɗi e aalaaji ɗi jamaa on gasata huutoreede.

Kiwal Gine ngal ko e nder kiwal Manjaana ngal jeyaa. E noone no hiwirten non Manjaana no fuɗɗori waɗugol faaleeji maɓɓe ɗin sabu no wa’i wa no innirten non sitta hiwugol idii ñawndugol.

Ɗoo ko bee men adintina, men adintina fii hita baasal ngal jaalo jaaƴo e nder laral ngal haa ngal wona sommbo jiiɓugol ɓuttu leydi ndin. Men etoto fii no faandaareeji mon ɗin yo jeye e faandaareeji ardiigu ngun ka aranun e ka ɗimmun kiwal laral ngal.

Miɗo anndi kadi hiɗon hatonjini e Baaki ko lummbiron hankkunde ɗoo e Sigiri. E wurin men liggoto fii ta haaju gooto yanu e Baaki e nder Gine fow. Ka fellintingol men yahay jooni Sigiri welayno men yo men rewu ɗoo hara hinaa yahugol haa Kankan si men yiltoo Sigiri.

Ko anndingol on wonndema ndee yaltannde amen ko fii humpitagol caɗeele ɗe wonnduɗon e nder deeƴere. Mo araali anndataa ɗe, ko bee men ara men seeditora gite amen ɗen. Annda ko haanaa waɗeede kisan hara ko ko jamaa on huutorta. Miɗo felliti ƴanngal hakkunde Manjaana e Sigiri ka hoore caangol sankarani, si waɗaama wonay huunde nafaynde fii ɓantal koɗooli ɗin e wallitoto fii kiwal ngal.

Men yottinay e Seneral Konun ngun Maamadii Dummbuyaa ko men tini kon fow, ko yewtuɗon men kon fow e men maandinay men huutora. E kadi wallitoto Ardiiɗo on fii yo o falto faandaaje arane ɗen fii ɓantal nokkuure nden ka aranun e ka ɗimmun fii kiwal hawtaandi ndin e ka tammun mi anndintinay ɗii ɗoo gasiiwoo si tawii ɓuttu no woodaa. Mi suuɗataa on, nde wonnde ko hare hoy koy alanaa-wonanaa yanata taho hakkunde jamaa on. Ka tawata kaari no monanii kaari. Hoɗo kaariwo no monanii hoɗo kaari woo e nder laral gootal ngal.

Ko faandaare amen yo men lanndito ardiiɓe on ɓen e koohooɓe saare nden yo ɓe eto fii no ñiiɓira huuwondiral e deeƴere e ɓuttu hakkunde jamaa on. Si ɗun waɗii, ko lutti kon aray jooni. Awa ko wattangol yiila nde wonnde aray ka ɗaɓɓitaɗon.

Ɗaɓɓite goo ko fii yanñugol kaawol ngol hakkunde haɓu ɓen. Si fow jonnindirii juuɗe gooto waawantaa hay gooto goɗun waawantaa jamaa on. Kono si hareeji no e nder Hawtaandi ndin, ko ɗun woni haray en nanondiraa. Si ɗun waɗu haray en newinanii ayɓe men ɓen no bonnira ka me’en. Ɗun ko yo en salo. Ko ɗun si hiɗen haani duumaade e waajagol, fii kiwal men ngal humpitaɓe ko fewndii fii nafa leydi men ndin.

E senngo ngoo, fii jaabawol annde nde ɓanngin ɗon ngoo. Miɗo jiñina on fii jiñinngol fii demal ngal sabu ko bee wuuren, wuuriren lakkere mennden. Neeminoren ko so’uɗen kon. Si mi wowlii ɗun on innay lan ko honno ɗun gassirta. Men wattay e sooke mon, tentinii sukaaɓe ɓen e sonnaaɓe ɓen fii yo en waawu remude ko yonata toore nden kadi mawna yona molon. Ko non woniri kaa Añeesi Sabo? No woodi noone no demal ɓantiree.

Sukaaɓe waɗee geseele bantara. Bantara no alɗina, hanki hari miɗo weltori anndugol mojobere sonnaaɓe Kankan no liggaade fii wattugol bantaaraajeɗen conndi ndi ɓe gasata yeeyude hay ka jananiri. Fii yo ɗun duumo ko bee bantara tutee.

Hiɗen e laawol wurnitugol iisine dimɗe ɗen Kankan, kono ko honno ɗun gasirta si tawii wallitotooɓe ɓen fellitaali wonnde no woodi angissɓe demal e banŋe dimɗe. Ko bee tuten leɗɗe ko hoolineren ɓe. Wonnde si iisine on heyɗintinaama haray dimɗe no woodi.

Fii eɓɓoore buna nden, ko goonga hari e saa’i buna jaalike e laral ngal fow hari jamaa on cukkike e demal buna ngal. Alɗinno e saa’i jamaa on, kono ɗun waylii honno Yaakitoraa fiii demal?

Fii iisin buna on men toppitoto e ndee. Sinaa fii non ko golle mon ɗen wurnata iisin on. Remoowo hinaa habbotooɗo haa ndiyan sinta si inna yo immano demal  tentinii wonannde buna.

Ko fewndo ɗoo haanuɗon immaade hebulinon ndelo ngon. Si on fuɗɗaaki law on leetay. Innoyon “aa taw si miɗo anndunoo”. Hoolee, men etoray eteteeɗe ɗen fow e dow ballal Alla no muraaɗi ɗin ñiiɓira.

Ko goonga woodii ko waɗi kono yonataa, men ndaaray no muraaɗi ɗin yaccinoree e nder ɗii lebbi arooji ɗoo. Men etoto kadi no eɓɓooje ɗen yuɓɓondirara e laral ngal hara ko waɗata kon Kankan e Sigiri no nanondiri e ko waɗata kon Keruwaane e Manjaana.

Keruwaane, Simandu. Perfektir Keruwaane nden seeditoto baɗe eɓɓooje Simandu ɗen. Ɗun e ɗun mun faandaaje mon ɗen no jari, hiɗon foddi e Duɗal eltirgal sukaaɓe e mecce. Heɓɓon ɗate fii no onon e jawle mon waawiron dillude no haaniri. Ko lanndi ɗon kon no jari e hino jeyaa e pide ɓantal ngal.

Jamaa Manjaana hiɗon anndi ko mi jeƴaaɗo koohinaaɗo Manjaana, foolifenji ɗi sonnaaɓe ɓen lanndii ɗin on wallayɓe dankitaade en yewtidanoyay fii mun.

Sukaaɓe dollorɓe humpitugol, honto finaa-tawaaji men ɗen. En wallindiray fii yo on heɓu foolifen “Al nikee” miɗo yottina e mon hiwrannde Seneral Maamadii Dummbuyaa. Anndee ɓuttu ngun Manjaana ko huunde hittunde e amen.

Golle fii no ɗun ɗon tabitira, hita nduggu kanŋe wonu sommbo yo ɓeynguureeji warindir, wattanee yiila. Sabu ko onon hiwata leydi ndin. Hiwee laral ngal. Gollidee waajoɗon, adintinon, haɗon fii no ɓuttu ñiiɓira.

On jaaraama sanne.

Masanta ñannde 10 feeburiyee 2025

Ɗun ɗoo hollii wonndema Masanta no jeyaa e oogirde mawnde ngalu neɗɗanke. Nguu ngalu no heewi faale, ko bee duɗe, ko bee golle, ko bee ɗate, ko bee kiwal sabu sukaaɓe ben e sonnaaɓe ɓen ko bee peheɗen fow mooɓindiree fii no jaalora hen ɓuttu e deeƴere.

Mi wattanii hilla wonndema golleeji buy fuɗɗanooɗi ɗoo lannitaaka. Ko ɗun si men lanndii yo on waɗan men ɗerol limtol majji fii no men taskorara fii majji e men ƴetta pehe fii no ɗi ñinniree. Sabu hiɗi hitti.

Ɗerol aranol ngol mi henndiingol ko mi hewti ɗoo ko ngol Bamala ngol. Wonndude e Yaakitoraaɗo e Ñaawoore nden men taskoto ko yaawi ɗerol ngol e pehe ƴettete wonndanɗe jamaa on nafa.  

Yewtereeji mawɓe saare nden ɓannginii eɓɓoore ɓantal Masanta.

Gila duuɓi cappanɗe heewuɗi Masanta no anndiranoo nodditireede saagaare kafe e nder Hawtaandi Gine ndin. E kitaale 90 hari no woodanoo ɗoo porosee RC2 e miɗo tamƴinii wonndema cuuɗi ɗin haanii no ɗoo fii kala hiɗi accitiraa nii.

Masanta ko tummbo Gine-ley-fitaare hiɗon kernidi e Labiriyaa, Badondiri e Saralon. E wano no anndirɗon non ko nokkeeli hittuɗi wonannde Gine, ko bee ɗate aafee hakkundeeji mun fii no yimɓe e jawle mun jaalora hen. En taskoto fii mun.

Ka tigi-tigi Masanta no mofti caɗeele Gine-ley-fitaare ɗen fow. Ko adii kon fii ɗate ɗen men etoto kofaandaare aranere Seneral Maamadii Dumbuyaa. Ko bee heɓen ɗate, wurniten laawol kafe ngol.

Ko nafoore woodani Ley-fitaare nden e Gine fow . Men etoto. Yaakitoraaɗo fii ilan yiite ngen dawuno ndartugol ko honno heyɗintinirta baaraasi on.

Annde men tammbitoto on no haaniri. Sabu saare wano Masanta e kitaale 50 no haani hettude jalbeendi mun ndin ɓaawo ɗoo. Seredu moggo ɗoo hari ko hitti no ɗon. Cuuɗi ɗin accitiranooma nii ko ɗun holli Masanta no haani immitaade, ɗun ko faandaare amen.

E meɗen hoolori on fii no ɗun laatora. Fii non yo ɗun laato ko bee, ɓuttu, e ɗeeƴere si ɗii ŋakkii ɓantal gasataa. Gasataa hay si tawii laral ngal no alɗi.

Ngal laral no jeyaa e ɓurungal alɗude e nder leydi ndin sabu leyɗe hertaniiɗe demal ngal. Demal waawayngal wurnude Gine fow. Si en yi’ii ɓee sonnaaɓe no golla en annday ɓee ko yiɗuɓe golle.

Alaa no ronkiren faamude wonnde laamu ngun no leeti ka men ɗoo. Mi fodataa on hay e huunde, kono on tinay ko men waɗata kon e ko kisan waɗata.

Meɗen jogii eɓɓoore hittunde wonndannde e nafa laral ngal fow ɗun ko Simandu 2040 fii yo ɗun laato fuɗoɗen gollude kisan, jonnindiren juuɗe fii ɓantal leydi men ndin.

Meɗen faalaa ɓuttu fii ɓantugol Gine. Miɗo jarna on, annditon wonndema kala ko winndoyɗoy ɗon ka ɗerol mon men taskayto e hoore soobee.

Miɗo jarna yankinaare mon nden e seena mon on. Mi yottinoyay e Seneral Konu ngun Maamadii Dummbuyaa Ardiiɗo Leydi ndin salminaango mon ngon, e weltaare mon nde ɓannginɗon nden e nder nduu suudu ɗoo. Ɗun no beydi men angisannde ñinnugol laabuddaaji ɗin woni ɗoo woni e nder leydi ndin fow.

On jaaraama sanne.

Kisidugu ñannde 11 feeburiyee 2025

Miɗo jarna on, sabu ɗee kelle mon ɗoo no ɓanngini wonndema suno mon hittuɗo wowlaama fii mun. Yi’ugol laawol ngol Kisidugu – Kankan no waɗaa ndole. Sabu ɗun newinanay on hewtoygol ka saare Kankan. Fii newinngol ngeegu e dillere jamaa on men. Ɗun ɗoo hinaa faale Kisidugu tun ko faale kala yiɗuɗo Gine.

Ɓantal faggudu newataako e anngal ɗate huutorteeɗe e nder hitaande nden fow. Golle sincataako ka ɗatal alaa. Sabu gooto arataa waɗana en golle ɗe o waawataa yaltinde ko o golli kon sabu anngal ɗate. Si en addii kadi liggotooɓe ka ɗate alaa ɓe ardataa e anniyee gollugol e nde wonnde ko ɗun hatta golle ɗen laaɓa.

Awa ɗatal ko go’o e ɓantal nokkuure, fii golle, fii ɓuttu, fii nanondiral e tentinii fii laral ngal, fii no Gine fow ɓantora. En yi’ii, en tawaama e caɗeele ɗuuɗuɗe, si mi arii annditude sabu hino haani ka anndintinen caɗele haɗuɗe en ɓantal e anndugol ko honno Gine jogoranoo  fii no wurtiren.

Wonnande sonnaaɓe ɓen piiji buy waɗaama kono en etoto no fow yaara ka golle e ngal en ɓeyday wintaari ndin fii no sonnaaɓe ɓen e sukaaɓe ɓen gollira no newori tentinii e banŋe demal fii no ɓe tammbitora beyngureeji maɓɓe. Mi anndintina hinaa fii kampañ poltik men ari he’e ko jentagol humpitoo caɗeele mon ɗen fii no men toppitora e majje.

Miɗo anndi hinaa e nder yewtere waawoton ɓannginnde faandaareeji mon ɗin fow. Kono no mi holliri non naanen miijiitee.

Hitaande 2025 ko hitaande hittunde wonnannde Gine. Hiɗen mari lowe ɗiɗi remeteeɗe:

Lowre aranere nden, ko ruttugol ngennndi dagiindi ka tawata ardiiɓe toɗɗaaɓe e suɓaaɓe no mari ligge heewuɗe e nder mun.  Ɗun non no fuɗɗora winnditagol ngol jiñina yimɓe ɓen yo ɓe winndito sabu laamu waawataa wallude neɗɗo mo alaa kaydi. Winnditee fii no heɓiron kaydi jibinannde, e kartal dentitee fii ɗun hay huunde on yoɓataa. Ko ɗun kadi wallata laamu ngun fii sennditugol jawle ɗen no haaniri.

E piide misal, e nder duuɓi sappo yimɓe Kisidugu ɓen sowoto yeru ɗiɗi ko bee eɓɓanen darnugol duɗe, cuuɗi ñawndorɗi, wonnunndeeji vi’en tun kala ko newinta ngurndan neɗɗanke.

Lowre ɗimmere nden ko Simandu 2040. Si innaama Simandu 2040 buy sikkay ko habbagol haa e hitande 2040 fii anndugol ko woni. Kono le yo on anndu eɓɓoore simmandu nden fuɗɗinoke. Wonannde annduɓe ɓen ɗatal laana kan no wallineede ɗun ɗon no tinoo.

Ko mi yamiri ardiigu ngun ko yo gooto kala liggo fii yo Simandu wonu sommbo ɓantal laral ngal.

Fii non leyɗe ɗen ko watanngol hilla fota e binnde ɗatal laana kan sabu no woodi adintinooɓe tanoo leyɗe e binnde maggal. Laral Faraana ngal ko tummbo Gine woni ka ontigi iwri woo ko bee o rewa ɗon si o yaha e laral goo. Koɗun si no haani ko ngal toppitee fii ɓantal alhaaliiji buy. Wurin ko farilla e men fii yo Simandu 2040 wono ɓargal, ƴaaɓorgal fii ɓantal duumotoongal e nder ngenndi ndin fow.

Ko tentingol ɗun addi men, anndina ardiiɓe on ɓen ɗoo wonndema piiji ɗin fow waylay woni. Hanki hari ko hanki hannde ko bee wurten hakkilaaji men ɗin. Koneksiyon e internet humondira e ngalu ko aalaaji gollirɗi komisariyaa e labutaani e kuɓeeje ardiigu e duɗe no hanndi e koneksiyon ɗoo e ko arata. No haani ka tawata neɗɗo iwataaɗo fii passpor yaha haa Konaakiri. Ko ɗun woni faandaare ardiigu ngun  e lanɗo on Seneral Maamadii Dummbuyaa.

Heyɗintinal ngal ko fii yo en yaaru yeeso, e hoore pinal e ɓantal e humondiral sabu ko ɓuri hittude ko ɓuttu ngun e nanondiral ngal hinaa wi’ugol ko min woni min, ko ɓuri hittude ko deeƴere nden, naɓidal ngal e nanondiral ngal hakkundeeji men.

Ko ɗun wallata en no Gine men ɓantora e hoore haqqiiqa.

Miɗo jarna on sanne.

Gekkedu ñannde 11 feeburiyee 2025

Miɗo jarna ɗowtuɓe lan ɓen fow. Miɗo anndi Gekkedu no wullude, miɗo anndi hari Gekkedu ko yiiloode luumo mawngo wonannde leyɗe heewuɗe e nder Hirnaange Afiriki. Men tinii kadi tallallakke hare ɗen e hitaande 2000 e nder saare nden.

Ko Gekkedu ɓuri yeebaade e nder hareeji ɗin ka kawte e ka men.

Mi haalana on goonga hari jawle wurnitugol Gekkedu ngol mooɓaama sabu hari e hittaande 2008 hiɗe woodaa. Kono feƴƴaa ko koohoojo on holliɗoo kon jooni leydi men ndin no mari nawnaare : jawle mooɓete, eɓɓooje waɗee, wa’a wa si fuɗɗete tun pallitoo. Ko nawnaare nde haanuɗen haɓude.

E gooto kala e men no haani etaade fii yo ɗun ɗoo accu. Suɓaaɓe ɓen ka koɗooli no haani daditaade fii yo eɓɓooje ɗen laato. Ardiiɓe toɗɗaaɓe ɓen no haani aynude kala ko feƴƴata e nder laamateeri maɓɓe ndin.

Ardiigu ngun no haani kañun kadi waylude jikku. Tentinii non halfinaaɓe faggudu ndun. Ebbooje goo haldete no ñinneede nokkel kaari hara ardiiɓe ɗon ɓen ɓe yi’ay tun woni gollooɓe ɓen no ara no hippoo e golle ɗen. E wurin hay neeɓataa ɓen kadi muta fes accee yi’eede.

Si warrii non jamaa on wi’a honɗun. Onon kadi anndinee men palje amen ɗen e lo’e amen. Si mi hewtitoyii Konaakiri mi wattanay hilla e wullitanɗe mon ɗen.

Ko fiinanɗe wonani men, fiinanɗe ɗe men ɓannginanta Ardiiɗo leydi ndin fii no wurtora. E no ardiiɓe ɓen eltoraa, ɓe annda si yanii ko honno ɓe ƴettitirta. Ɓe annda sino sottude maa si alaa e sottude.

Fii yo en yaaru no haaniri en timmay kuugal neɗɗankaaku ko toppitoo eɓɓooje ɗen. Wullitannɗe mon goo lolluɗe men nanii, men yottinay e miɗo felliti Ardiiɓe saare nden ɓadoto ardaaɓe ɓen ka woɗɗaa

Mi ƴettantaa on aadi kono faandaare Hawtaandi ndin ko yi’ugol Gekkedu no wa’unoo non duuɓi 30 ɓaawo hannde. Luumo ngo Hiraange Afiriki fow araynoo sooda piiji, e kitaale 89,90,91. E si mi artirii ɗun hannde, mi taway no weli fii hannde ɓuri wa nden ñannde.

Woodii ko waɗu ɗon fii wurnitugol saare nden, hiɗon weltanaa, kono no lutti buy ko waɗaaka e ko tawata no hitti.

Fii non yo ɗun laato ko lawɗi, hiɗen hatonjini e deeƴere e ɓuttu. Sabu ko e nder ɗii ɗoo waaweten waylude, yewta fii eɓɓooje annda ko haanuɗen waɗude e ko faalaɗon yo waɗe hara ko ko moƴƴani jamaa on. Si ɓuttu alaa, nanondiraaka haray pellet ɓantal heɓotaako ɗon. Haray haɓugol baasal bugitorte yeeso.

Gekkedu on neeɓii fadaade koohoojo mon on hollii wonnde “Gekkedu no fesude” kono si Alla jaɓii men fittanay on gonɗi.

Dabolaa ñannde 13 Feeburiyee 2025.

Perefeejo, ardiiɓe teekoy, huɓindiiɓe e yaakitorɗe, toɗɗaaɓe ardagol komiinji sukaaɓe e sonnaaɓe Daabola miɗo hiwroo on. Miɗo faami kadi seytinannde mon nden sabu duuɓi sappo ɓaawo hikka hari Daabolaa no jalbi. Hari tummbondire buy ko ɗoo waɗata. Miɗo annditi hari e ngurndan Ben Seku Sillaa hari ko ɗoo tummbondire buy waɗaynoo. Yimɓe iwra cenɗe Gine fow fotta ɗoo.

Neeɓaali ko mi iwii ɗoo, wonii jonii lebbi tati fii sennditugol dillirɗe ɗe mulle tati e ambilansiiji e motooji wonndude e eɓɓoore Suwed. Ontunma mi yewtiduno e laamiɗo on ka Eram Daaboola.

Ko ɗon mi faami wonnde duɗal men ngal no jeyaa e ɓurɗe labee kaa hinaa non woniri ? hingal mari jonndeeji 1200 hay si tawii fewndo ɗoo ko yimɓe 200 woni eltaade e maggal. Ɗun ɗon no wonani en caɗeele.

Hiɗen jogii Duɗal wa ngal, jamaa men on ko sukaaɓe ɓuri ɗuuɗude e buy e maɓɓe no ferude woɓɓe no maaya ka jeerennde, woɓɓe ka maaje, woɓɓe no nanngee maccinee. E si on lanndike ɓe ko ɓe feranta ɓe inna ko fii ekkitagol mecce e hin-le ngal duɗal ɗoo ko ekkitorgal mecce.

Ɓay mi yiltike Konaakiri mi nodduno sonnaajo yaakitoraaɗo fii elto ngon fii yo o tasko o ɓanngina ŋakkereeji ɗee duɗe fow. Ɗoo kan mi yeetano ko jannooɓe woni alaa. Kono mi ƴettay pehe fii no ɗun dillira hay si ko fowtinaaɓe golle ɓen ka CVG waawira toppitaade e jannugol ngol  fii no temeɗɗe sukaaɓe eltiree.

Ko onon yo ardinaaɓe teekoy koy, ko onon lontii jamaa on ko mi gasata on wi’ude hannde e banŋe ɓantal, e banŋe ñinnugol faaleeji jamaa on ko bee rewron ɗate ɗiɗi:

Aranal ngal ko handuyeeji ardiigu ngun.

ɗimmunɗun ko ardinngol hannduyeeji teekoy ardaakoy koy.

Ko bee jonnindiren juuɗe. En waawataa jogaade leydi wa ndii ɗoo tawa fayɓe men ko e hoore ɗate waalata wulnugol warga, hara hiɓe hoyɗa ferugol e wi’a maɓɓe huunde alaa ɗoo. Hino woodi piiji kenndenji ɗoo.

Ko fii ɗun si jannde mecce no haanaa ɓurneede jannde huuɓunde. Hiɗen hatonjini e karalɓe, hiɗen hatonjini e mahooɓe. Hiɗen yewtude fii Simandu 2040, kono si en alaa karalɓe, noone mecce ɗen fow haray Simandu 2040 laawoto en.

Lanndal fii jannde nden, lanndal eltugol sukaaɓe ɓen no jeyaa e njuɓɓudi ganndal ngal fow, wonndude e mawɓe fayɓe ɓen haanuɓe wallitaade fii no fayɓe ɓen heɓira mecce heɓa aroore.

Kono hannde ka men ɗoo, yaltuɗo jannde e suudu sappoɓuru no lannditoo ko honɗun waawi. Wurin o hoolaaki hoore makko.

Ko honɗun ɓe wonata? Ko yaadu ɓurani mo wurin wonnde mayde no ɓurani mo. Ko bee e ɗen banŋe ɗon wurten laawol.

Ardiigu ngun fow no haani wurtude haqqil ko ɗun si tawi ka nde hiɗen yewta fii  heyɗintinal ngal hiɗen adora innugol ko yo haqqille ɗen wurte.

Hinaa yo en warru no woowirnoo innen hiɗen heyɗintinde. Hinaa ɗun woni heyɗintinal ngal.

Heyɗintinal ngal ko ƴeewitagol, lannditoo annda ndonndi ngenndi ndin ko fow kafi ndi. E ko ko tenti. Jawle yeñaaɗe ɗen e ngal duɗal ko miliyonji miliyonji dolar si ɗun fow waɗaama tawii nafaali hay e gooto haray en ɗaynii jamaa on.

Ko ɗun waɗi si tawii men arii ƴewtagol on, hinaa fi yo on kellan men tun. Ko nde wonnde-wonnde yo en yewtindiran googa. Sukaaɓe men ɓen no hanndi e ekkitagol mecce

Hebulanee kadi fii tutugol leɗɗe sabu si on ardinii kadi ɗun ɗon Ardiiɗo Hawtaandi ndin Seneral Maamadii Dummbuyaa weltanto on. Ko non timmbirten piiji nafooji yimɓe fow.

Waɗen piiji nafayɗi en janngo. Yaakitoraaɗo fii faggudu ndun no ɗoo himo yewtitude e FMI fii udditugol laawol no sukaaɓe walliree tammbitee e kuuɗe yeñinooje jawle tentinii e banŋe demal.

Hannde kadi men faalaaka yo tawu ko jawle ɗe ardiigu duufata hara men anndaa ka ɗe yaari ko e nder njuɓɓudiiji woodaaɗi men waɗataɗi e misal ka bankiiji fii yo mo kala waawu lanndaade wano kawtitte sonnaaɓe walla sukaaɓe e banŋe demal. Ko ɗun si annden wonnde Gine ka Aljanna.

Kono si en wonii e fewtugol koode toroo Alla “Okkoran, okkoran, okkoran” hara ka ley koyɗe men hiɗen seppude e hoore kanŋe, haray no tamƴinaa ka lutten e tiggitagol toroo Alla ko o okkori en.  Ko fii ɗun wurtirten haqqil.

Ardiigu ngun no leeti fota, ko woodunoo kon  duufaama ka ɗatal laana kan muti ɗon. Ko ɗon piiji woodanooɗi buy hakkunde Konaakiri e Kankan muti. Kono artay.

Artay hooloɗen, hay si en ñobbaali koppi.

Kono annden ɓantal ko e wakkilaare ɓaarii, e nunɗal, e faale ɓantaade. Ko ɗun ñinnata ngenndiyottiindi. Ko luttikon aranay hoore mun.

Ko bee mo kala e men ñentina ko winndii kon ka deftere “ko lakkere maa nden wuurtaa”

Aalaaji woodaaɗi ɗin huutoren ɗin e nder seeɗa on hamndinoto yetton Allah

On jaaraama sanne.

Eltugol ko ñinnugol aroore. Ngalu ɓurungu e hittude wonnannde leydi ko alɗirgol neɗɗanke. Yettude Alla hiɗen mari oogirɗe jawle leydi, hiɗen mari leyɗe demal, hiɗen mari canɗi

Ko honɗun ŋakkani en fii yo en ɓanto ? ko gollugol no haaniri fii yuɓɓindirgol aalaaji ɗin fow fii no ñinnira ɓantal ngal. Wonndude e luujodoteeɓe men Rio Tinto, l’AFD, Trust Africa, e wonndude e angisannde Yaakitorde jannde karalɓe ɓen timmbugol duɗal fii hebulanagol faadaanje  ɗe tawata wurin hino ɓanngi wano eɓɓoore Simandu.

Eɓɓoore Simandu nden ko eɓɓooore hittunde wonannde leydi men ndin e wonannde Hirnaange laral Afiriki ngal.

Fii yo ndee Eɓɓoore yaadu e faandaare men nden, mi wi’a Eɓɓoore yaadunde e yeñinngol faggudu ko bee hara hiɗen mari karalɓe eltaaɓe huɓindiiɓe.

Ko tippude e ɗun si hiɗen jarna luujondirteeɓe men tippuɓe e tinndol ca’inaaɓe wi’ungol  « sitta nde ekkituɗaa neɗɗo no yunngirtee idii a okkorde mo leƴƴi ñannde woo ñannde ». Hiɗen haani ekkitaade yunngugol ko ɗun woni sukaaɓe men ɓen no haani e nokku fof janngude, eltoo fii no ɓe waawiraa gollannde hoore maɓɓe maa gollannde leydi ndin.

Etoo ƴellitoo e ganndal fii yo e waawu tammbitaade ñannde goo leyɗe hattonjinɗe e ñeeñal men ngal. Ko nden faandaare haanuɗen ɗoworde, golla fii yo tawu e nder duuɓi sappo arooji ɗin, yo tawu hara Gine waawi senndodude e leyɗe goo ñeeñal ngal huɓindiɗen ngal.

Miɗo jarna on on fow, jarna lujotooɓe en ɓen Rio tinto, l’AFD, Trust Africa, jarna Yaakitorde jannde ñeeñal e eltere karalɓe ɓen. Hiɗon anndi annde nde haanuɗen ƴellitaande nden hannde ko humondirnde e ligge.

Hiɗen mari miliyonaaji sukaaɓe taƴiiɓe, ɓe no wi’itoo wonnde ko bee ɓe lummba caangol Mediteraane maa jeerennde nden Saharaa fii tun ekkitagol meccal.

Hara-le hiɗen mari aalaaji eltorɗi ɗi haanu ɗen huutorde e piide misal Eram no Dobola e nokkeeli heewuɗi e nder leydi ndin. No haani fahin ka ɓeyditee, dolnoree fii eltugol sukaaɓe ɓen e banññe mecce. Ɗen mecce no haanaa tinnoreede ɓuri jannde huuɓunde nden

Ko ɗun haanuɗen waɗude Sonna Yaakitoraaɗo, gila hikka hiɗen haani tontaade ɓe fayɓe ferayɓe, uddita duɗe ka mecce janngee fii yo ɓe waawu ligganaade hoore maɓɓe, fii yo ɓe wonu hittuɓe e nder hawtaandi maɓɓe ndin.

Eltaɓe fahin e nguu jamaanu wonungu e waylorde gannde kese. Jamaanu ngu tawata bimmbi weetuɗo woo ganndal hankiwal ngal yawtaama. Ka etagol tawa eltiiɓe e duɗe men ɗen yo wonu poomaa fewndiiɓe. Ko ɗun mi yamiri on. Wurin hiɗon waawi feƴƴitude.

Wiɗee, taskee wano holliri gimɗo on ka “remoowo on e fayɓe mun ɓen”. Miijiteeɗon timmoode nden. Gollee, gollee, gollee.

Hita on hoolor ko jogiɗon kon tun. Wiɗee ɓeyditon ko yo tawu e saa’i fow hiɗon hitti, fewndii gollideede.

Hawtaandi Gine ndin no hatonjini fii hewtitagol ŋakkere ɓantal mayri ndin sukaaɓe eltiiɓe ɓe ganndal mun e pewje mun no ɓilloraa ka kawtal.

On jaaraama. Luujotooɓe en ɓen jaaraama .